Chwefror 2020 / Rhifyn 685

Does dim dwywaith mai Llwyth yw un o ddramâu Cymraeg pwysicaf y cyfnod diweddar. Cafodd y ddrama, sy’n dilyn criw o ffrindiau hoyw ar noson allan remp yng Nghaerdydd ar derfyn gêm rygbi ryngwladol, ymateb gwych gan gynulleidfaoedd ledled Cymru a thu hwnt.

Cafodd Daf James, yr awdur, ei syfrdanu gan yr ymateb, a dywed i’r posibilrwydd o greu drama arall am yr un cymeriadau fod yng nghefn ei feddwl fyth ers hynny. Ac yntau wedi tynnu ar nifer o brofiadau personol yn Llwyth, ac ar ei berthynas â sawl un o’i ffrindiau, teimlai fod potensial i ail-ymweld â’r bechgyn mewn cyfnod diweddarach yn eu hanes. Dyna, felly, yw Tylwyth – hanes yr un bechgyn yn ôl yng nghwmni ei gilydd, a hwythau ddeng mlynedd yn hŷn, ac unwaith eto mae yma elfennau hunangofiannol cryf.

Y newid mwyaf sydd wedi digwydd ym mywyd Daf ei hun ers iddo ysgrifennu Llwyth yw ei fod wedi cael partner ac wedi mabwysiadu dau o blant.

Meddyliau wedi’r etholiad

Pan ddaeth y diwedd, fe ddaeth yn arswydus o sydyn. Am rai misoedd dros yr haf a dechrau’r hydref y llynedd roedd hi’n ymddangos yn bosib na fyddai’r Brecsitwyr yn llwyddo i gael y maen i’r wal wedi’r cyfan. Wrth iddynt gael eu gorfodi i symud o haniaeth ac ystrydeb sloganau megis ‘take back control’ i drafod manylion y math o berthynas y mae’r Deyrnas Gyfunol yn ei deisyfu â’i chymdogion, fe ddechreuodd y tensiynau mewnol a’r gwrthddywediadau sylfaenol sy’n nodweddu’r glymblaid ‘Gadael’ frigo i’r wyneb. Ac am gyfnod roedd y parlys seneddol a grëwyd gan hyn yn bygwth esgor ar y cyfle i gynnal ail refferendwm er mwyn cadarnhau penderfyniad 2016 a rhoi sêl bendith ar delerau unrhyw Gytundeb Ymadael. Pe byddai hynny wedi digwydd, dim ond rhywun dewr iawn fyddai wedi proffwydo’r canlyniad. Ond o leiaf roedd posibilrwydd y gallasai fod wedi profi’n wahanol i’r tro diwethaf.

Ond na, nid felly y bu. Am resymau sydd ar hyn o bryd yn parhau braidd yn aneglur – a gobeithio’n wir y bydd rhywun yn llwyddo i ddwyn perswâd ar Guto Bebb i roi pin ar bapur i gofnodi’r holl hanes o’i fangre unigryw ac awdurdodol yntau (Amdani Guto!) – y glymblaid a oedd am gynnig ail gyfle i ddwys-ystyried y penderfyniad pwysicaf yn hanes diweddar y wladwriaeth a brofodd yn fwyaf brau.

Mae’n gwbl amlwg pam yr oedd y Ceidwadwyr mor awyddus i alw etholiad cyffredinol. Roedd Brexit mewn perygl o golli pob momentwm. O gynnal etholiad fe ellid dychwelyd at sloganau bas – ‘Get Brexit done’ – heb orfod poeni am drafod y math o fanylion tyngedfennol a oedd wedi profi’n ffasiwn faen tramgwydd. Bu’r Brecsitwyr yn well o lawer am ymgyrchu nag am lywodraethu neu negodi, felly pa well ffordd o ailgynnau’r tân na galw etholiad cyffredinol ac ymgyrchu yn erbyn Marcsiaeth, mewnfudwyr a – Duw a’n gwaredo – y ‘sefydliad gwleidyddol’?

Ar ddiwedd ei fersiwn ffilm o’r ddrama Macbeth (Gorsedd Waed neu Kumonosu-jō yn y gwreiddiol Japanaeg), mae gan y cyfarwyddwr, Akira Kurosawa, olygfa o’r gwrtharwr yn wynebu ei dynged yn unig o flaen fforest o filwyr y gelyn. Mae ei arfwisg bren eisoes yn llawn saethau a niwl Mynydd Fuji yn amgylchynu ei goesau. Fe’m hatgoffwyd o’r ddelwedd gan lun NASA o’i Lloeren Haul Parker yn agosáu at wyneb yr haul. Antena’r llong yw’r saethau, wal dân wyneb yr haul yw byddin y gelyn a thafodau tanllyd yr haul yw’r niwl sy’n bygwth llyncu’r lloeren. Rhithwir yw’r ddelwedd, wrth gwrs. Nid oes ffotograffydd i dynnu llun y lloeren Parker bellennig. Mae NASA wedi gosod llun o’r lloeren yn erbyn delwedd ddramatig ein seren. Ym mis Hydref cyrhaeddodd Parker o fewn 15.4 miliwn milltir i wyneb yr haul – yr agosaf erioed i wrthrych o waith ddod ato.