Ebrill 2010

Darllenwch i gael barn John Rowlands a Beca Brown am ‘y busnes beirniadu’, i weld pam y mae Guto Bebb yn cyhuddo Llywodraeth y Cynulliad o ‘wleidyddiaeth undeb y myfyrwyr’ a pham y mae John Pierce Jones yn rhyfeddu at draha mewnfudwr ym Môn. Darllenwch i gael gwybod am oriel ar-lein newydd curadur o Gaerdydd, am straeon ysbrydion sy’n plesio Elin Llwyd Morgan ac am straeon doniol o’r 1930au sy’n dal i oglais Gareth Miles. Bachwch gopi a mwynhewch ysgrifennu gorau’r wasg Gymraeg.

Dydd y Farn - heb y tân a'r brwmstan

John Rowlands

Ddechrau Mawrth, fel rhan o ddathliadau’r Academi yn hanner cant oed, cynhaliwyd cynhadledd i drafod beirniadaeth yng Nghymru heddiw. Difyr ond dof oedd y trafod, yn ôl un a fu yno

Diwrnod difyr oedd yr un a gynhaliwyd gan yr Academi yn Aberystwyth ddechrau’r mis diwethaf i drafod sefyllfa beirniadaeth yng Nghymru. Roedd y gynhadledd yn llawn dop, a’r trafod yn fywiog, ac fel islais i’r trafodaethau clywid rhyw anfodlonrwydd gyda theneurwydd beirniadaeth Gymraeg, a chyda’i diffyg gonestrwydd. Mae’n rheidrwydd arnaf innau, felly, i ddweud y gwir plaen, sef nad oedd neb fawr callach erbyn diwedd y diwrnod, ac mai cyfle i ollwng stêm oedd y gynhadledd yn bennaf, heb ddim oll i ddangos cyfeiriadau newydd, nac i greu daeargrynfâu dan gadarn goncrid Philistia.

John Rowlands
Mwy

Cwrs y Byd - Ymweld â’r gorffennol

Vaughan Hughes

Fe dreuliais i’r rhan helaethaf o saithdegau’r ganrif ddiwethaf yng Nghaerdydd. Roeddwn i’n ifanc. Ac fe wnes i fwynhau’r ddinas.

Sylwer mai’r ddinas ddywedais i. Nid y brifddinas. Doedd Caerdydd y cyfnod ddim yn ymarweddu fel prifddinas. Yn ei hunangofiant, Baglu ’Mlaen, mae Paul Flynn yn dyfynnu’r hyn a ddywedodd ei fam dreiddgar wrtho ar yr aelwyd yn Grangetown yn y pedwardegau. Bodolai tair gradd o Gymreictod, meddai’r fam. Roedd y Flynniaid, ‘mwngreliaid Gwyddelig/Sbaenaidd/Eidalaidd Caerdydd’ yn Welsh. Pobol y Cymoedd oedd y Real Welsh. Ac wedyn, meddai Mrs Flynn, roedd y Proper Welsh, sef y Cymry Cymraeg: ‘Protestaniaid pybyr oedd nid yn unig yn estroniaid ond yn byw hefyd ar ryw blaned arall’.

Vaughan Hughes
Mwy

Lle Mae'r Llwythau'n Dod Ynghyd

Kate Crockett

Mae drama Gymraeg gyntaf awdur ifanc o Gaerdydd yn archwilio Cymreictod gan ddefnyddio noson allan pum Cymro hoyw fel cyfle i wneud hynny.

Os bydd drama newydd Sherman Cymru, Llwyth, sydd ar daith yn ystod y mis hwn a’r mis nesaf, yn creu penawdau – ac mae’n bur debyg y bydd hi – yna’r elfennau mwy cignoeth ohoni sy’n sifir o ddenu sylw. Mae’n ddrama am bum Cymro hoyw ar noson allan yng nghlybiau a thafarndai Caerdydd: mae’n cynnwys iaith gref, mae’r cymeriadau’n trafod eu profiadau rhywiol, maen nhw’n cymryd cyffuriau, ac yn siarad Wenglish. Digon felly i godi aeliau rhai ymhlith y gynulleidfa draddodiadol.

Ond byddai canolbwyntio ar yr elfennau hynny yn golygu colli golwg ar brif thema Llwyth, sydd, yn ôl awdur y ddrama, Dafydd James, yn archwiliad o Gymreictod. Mae’r teitl yn cyfeirio lawn cymaint at y Cymry Cymraeg a llwyth y teulu ag y mae at y llwyth hoyw, ac mae’r ddrama’n edrych ar y ffordd y mae’r cymeriadau’n perthyn i fwy nag un garfan ar yr un pryd.

Kate Crockett
Mwy

Yr Ornest

Richard Wyn Jones

“Dave” y paffiwr ifanc yn y gornel las a enillodd y rowndiau cynnar. Erbyn hyn, fodd bynnag, mae Brown, yr hen focsar o’r gornel goch, yn ergydio’n galed. Ond pwy sy’n dal i fwrw ei chysgod dros y cylch?...

A minnau bellach yn byw nid nepell o stadiwm athletau Lecwydd yng Nghaerdydd, dwi’n eu gweld nhw’n gyson yn ymarfer. Mae rhywbeth go ryfedd mewn gweld ein hathletwyr mwyaf talentog yn ymarfer eu drills. Er eu bod nhw i gyd yn chwim i’w ryfeddu – o leiaf i’n llygaid ni, feidrolion – maen nhw’n treulio oriau lawer yn symud yn bwyllog o amgylch y trac rhedeg. Codir pen-glin dde a braich chwith i’r awyr gyda’i gilydd. Yna gollyngir nhw a chodir yn eu lle y pen-glin chwith a’r fraich dde. Ac felly ymlaen. Am yn ail. Am hydoedd. Pwrpas yr ymarferiad, yn ôl a ddeallaf, yw plannu’r symudiadau hyn yn ddwfn yn y cof fel bod technegau rhedeg cywir yn dod yn ail natur i’r athletwyr.

Richard Wyn Jones
Mwy

Sianel Pawb Neu Sianel Neb

Ron Jones

Cadeirydd gweithredol Tinopolis, un o’r cwmnïau cyfryngol mwyaf ym Mhrydain, sy’n ymateb i ffigyrau gwylio S4C. Ond nid y Sianel yn unig sydd ar brawf, meddai, ond Cymreictod. A phawb ohonom ni’r Cymry.

Cipiodd S4C y penawdau ym mis Mawrth – a hynny ar dudalen 3 papur y Sun, yn cysgodi islaw Stacey, 22, o Portsmouth. Efallai i Stacey lwyddo i ddenu sylw’r darllenwyr rhag canolbwyntio ar asesiad deallusol o S4C. Ond mae’r honiadau ar dudalen 3 nad yw llawer o raglenni’r Sianel yn cael eu gwylio gan neb yn porthi rhagfarnau hir-sefydledig yn erbyn S4C a’r iaith. Yn y cyfamser, mae’r Western Mail, Papur Cenedlaethol Caerdydd, yn parhau â’i ymgyrch newydd yn erbyn S4C.

Ron Jones
Mwy