Mai 2012

Mae’r rhifyn diweddaraf yn llawn dop o erthyglau difyr: llyfrwerthwraig yn cyhuddo’r Cyngor Llyfrau o ddiystyru siopau llyfrau yn eu hadroddiad ar e-lyfrau, a chyn-ddarlledwr teledu yn ceisio – ac yn methu – gwneud synnwyr o’r bennod ddiweddaraf yn hanes S4C/Tinopolis/Heno. Yr AS a’r bargyfreithiwr Elfyn Llwyd yn dweud pam mae’n rhaid cael cyfundrefn gyfreithiol i Gymru, a Robat Trefor yn trafod pam y mae pobl Gwlad y Basg i’w gweld yn cael gwell hwyl ar gynllunio ieithyddol na ni yng Nghymru. Mae ein colofnydd ym Mrwsel, Dafydd ab Iago, yn cwyno bod cynrychiolwyr Cymru yn Ewrop yn ‘bedwarawd di-liw’ – ond yn dweud bod cysur yn hynny hefyd. Bu Sioned Webb yn holi’r cerddor a’r awdur Rhiannon Mathias sydd, yn ei ffordd ei hun, yn cynnal traddodiad teuluol o ymroi i gerddoriaeth. A sôn am deulu, ai Saunders yw tad roc a rôl Cymru? Dyna gwestiwn pryfoclyd Hefin Wyn. Am ateb, a gwledd o ddarllen, mynnwch eich copi.

Y Cymun a'r Castell Bownsio

Bethan Kilfoil

Yr adeg yma o’r flwyddyn mae cestyll bownsio dirifedi yng ngerddi Iwerddon, bwytai yn fwrlwm o deuluoedd swnllyd yn dathlu, a’r eglwysi pabyddol yn llawn o blant nerfus yn eu dillad gorau.

Hwn yw tymor y Cymun Cyntaf – un o ddefodau mawr yr Eglwys, ac un o’r achlysuron teuluol pwysicaf o’r cyfan. Pan gyrhaeddais i yma i fyw ddeuddeng mlynedd yn ôl, doedd gen i ddim syniad pa mor bwysig yw’r Cymun Cyntaf, na faint o sylw o roddir iddo. Does dim oll yng nghalendr enwadau anghydffurfiol Cymru na’r Eglwys yng Nghymru sy’n ennyn y fath gyffro. Mae o’n garreg filltir ym mywyd y plant, ac yn gymaint rhan o wead cymdeithas â’r Nadolig ei hun.

Mwy

Gwlad y Basg - Mwy Na Man Gwyn Man Draw

Robat Trefor

Does dim dwywaith nad oes yna wersi pwysig i’r Gymraeg, o ran cynllunio ieithyddol, yn yr hyn sy’n digwydd yng Ngwlad y Basg. Mae awdur yr erthygl, sy’n gwneud ymchwil ar safoni’r iaith Gymraeg, newydd fod yno fel rhan o ymweliad gan Ysgol y Gymraeg, Prifysgol Bangor.

Robat Trefor

Mwy

Cwrs y byd - Rhoi TAW ar Dy Dduw

Vaughan Hughes

Suddodd fy nghalon pan glywais Carwyn Jones yn ymuno gyda Peter Hain wrth annog y Cymry i drin etholiadau’r cynghorau sir y mis hwn fel refferendwm ar gyllideb llywodraeth Llundain. Nid er mwyn gwaeddi bw a hisian fel plentyn mewn pantomeim ar Brif Weinidog Prydain a’i gabinet y treuliais i oes yn cefnogi datganoli. Fe wnes i hynny am fy mod i eisiau i fy nghydwladwyr o bob plaid gael y cyfle i lunio gwell dyfodol i’n cenedl. Sarhad ar y broses ddatganoli, ac ar Gymru, yw dweud wrthym am ethol cynghorwyr ar sail yr hyn sy’n digwydd yn Lloegr. Wedi’r cyfan, mae’r mwyafrif o’r materion y bydd yn rhaid i’n cynghorwyr, hen a newydd, ymdrin â nhw yn faterion datganoledig. Yn ymarferol, Carwyn nid Cameron fydd y bwci bo pan fydd gwahaniaeth barn rhwng llywodraeth Cymru a chyngor sir.

Vaughan Hughes

Mwy

Rhiannon Mathias - Canu Ei Chân ei Hun

Sioned Webb
Portread o Rhiannon Mathias

Mae Rhiannon Mathias yn cynnal y traddodiad teuluol o ymroi i fyd cerdd, yn ymarferol ac yn academaidd. A hithau ar fin cyhoeddi llyfr newydd am dair cyfansoddwraig, bu’n sôn wrth Barn sut beth oedd tyfu i fyny ar aelwyd gerddorol.Yn hwyr y pnawn ar aml nos Wener, finnau’n dal wrthi’n dysgu piano yng Nghanolfan Gerdd William Mathias, yn y Galeri, Caernarfon, ac yn disgwyl myfyriwr olaf y dydd, byddaf yn clywed sain denau, felys dwy ffliwt yn prin dreiddio’n hudolus drwy’r waliau. Byddaf yng gwybod wedyn fod Rhiannon Mathias wedi cyrraedd i ddysgu ei myfyrwyr hithau.

Sioned Webb

Mwy

Carwyn: Darlunio Dyfodol Cymru a Phrydain

Richard Wyn Jones

Mae Prif Weinidog Cymru wedi datgelu ei weledigaeth ar gyfer “Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon” chwyldroadol o wahanol i’r un bresennol.

Ble’r aeth y rhamant, dywedwch? Dwn i ddim am ddarllenwyr Barn, ond dwi’n lecio meddwl am areithiau gwleidyddol yn cael eu traddodi mewn lleoliadau hefo dipyn o steil yn perthyn iddynt. Neu os nad steil, tipyn o liw, o leiaf. Nid yw stafelloedd cynadledda’r Future Inns ym Mae Caerdydd yn meddu’r naill nodwedd na’r llall. I’r sawl nad ydynt yn gyfarwydd â hwy, mae’r rhain yn stafelloedd llwydaidd (neu beige-aidd, i mi gael bod yn fanwl gywir) gyfochrog â lôn bost brysur; stafelloedd y gellir yn hawdd canfod eu hunion-debyg mewn unrhyw dref neu ddinas weddol ei maint ar draws ein byd cynyddol unffurf. Eu ffawd feunyddiol yw atseinio’r math o ieithwedd gorfforaethol sydd hefyd bellach yn ffenomen fyd-eang. Stafelloedd sy’n llawn o ddynion a merched wrthi’n cyfri’r munudau tan ei bod yn amser paned wrth wrando ar y ‘rheolwr rhanbarth’ yn paldaruo am bwysigrwydd ‘ymateb yn rhagweithiol i anghenion y cwsmer’, ‘mewnoli arferion da’ ac, wrth gwrs, ‘gorgyflenwi targedau’.

Eto, er mor ddiysbrydoliaeth y lleoliad, i un o’r stafelloedd yma y daeth Prif Weinidog Cymru ychydig cyn y Pasg i draddodi araith y gellir ei hystyried, rwy’n tybio, yn garreg filltir bwysig yn esblygiad cyfansoddiadol ein gwlad.

Richard Wyn Jones

Mwy