Mawrth 2012

Yn y rhifyn Gwyl Dewi hwn, hanner canrif ers darlledu darlith Saunders Lewis Tynged yr Iaith, addas bod y Gymraeg a Chymreictod yn bwnc llosg mewn sawl erthygl. Mae’r awdur a’r newyddiadurwr Hywel Williams yn honni mai ‘ffantasi wrth-fodern’ yw siarad am gymunedau naturiol Gymraeg, a Richard Wyn Jones yn dweud bod angen mudiad iaith newydd. Yn ei gyfweliad cyntaf gyda Barn mae Ian Jones, pennaeth newydd S4C, yn sôn am yr her sydd o’i flaen ac am ei orffennol – gorffennol sy’n cynnwys y Trwynau Coch, mam-gu ddylanwadol ac esboniad ar y ffugenw ‘Tish’. Darllenwch farn ein colofnydd teledu newydd, Dafydd Fôn Williams, am arlwy diweddaraf y Sianel, a myfyrdod Dafydd ab Iago ar dewdra diarhebol y Cymry. Y tu hwnt i Gymru fach a’i phroblemau, mae Bethan Kilfoil yn trafod ymatebion pobl Iwerddon a Groeg i’w hargyfyngau economaidd a Luned Aaron yn disgrifio ymweliad â chartref plant yn un o ardaloedd tlotaf India. Hyn a llawer mwy ym misolyn gorau’r wasg Gymraeg.

Llythyr o America

Sioned Williams

A hithau wedi symud i fyw dros dro yn Boston, Massachussetts, mae awdur yr erthygl yn trafod sylw annisgwyl i Gymru yn y cyfryngau Americanaidd a’r ras am y Ty Gwyn gydag un o Gymry alltud mwyaf adnabyddus y ddinas, Adam Price.

Sioned Williams
Mwy

Addoli Ddoe ar Draul Heddiw

Richard Wyn Jones

Cymru newydd angen mudiad iaith newydd

Ydi Cymdeithas yr Iaith yn ymgyrchu yn y modd mwyaf effeithiol bellach dros y Gymraeg? Neu a yw ffigyrau amlwg o’i gorffennol yn ymgysuro’n ormodol yn chwedloniaeth y mudiad gan droi tu min tuag at gyfeillion a’u cyhuddo o fod yn elynion?

Richard Wyn Jones
Mwy

Golwg i’r Dyfodol

Ifan Morgan Jones

Yn dilyn erthygl Bedwyr ab Iestyn am e-lyfrau yn rhifyn Chwefror, dyma olwg bellach ar y datblygiadau diweddaraf ym myd cyhoeddi digidol ac appiau yn y Gymraeg gan gyn-olygydd gwefan Golwg 360, sydd erbyn hyn yn ymchwilio i’r Gymraeg a thechnolegau cyfathrebu.

Ifan Morgan Jones
Mwy

Cwrs y Byd: Tynged yr iaith

Vaughan Hughes

Mewn cyfweliad teledu efo Aneirin Talfan Davies yn 1960, fe alwodd Saunders Lewis ei hun yn fethiant llwyr fel gwleidydd. Y cyfan a ddywedaf yw ei bod hi’n cymryd math arbennig iawn o fethiant i gyflawni’r hyn a wnaeth Saunders Lewis ym mis Chwefror eleni. Am wythnos gron fe lwyddodd, o’i fedd, i wneud gwrando ar Radio Cymru yn weithred hanfodol ac angenrheidiol unwaith eto i’r llu ohonom sy’n teimlo mai dim ond yn achlysurol bellach y bydd yr orsaf yn trafferthu i siarad efo ni.

Vaughan Hughes
Mwy

Dilys Elwyn-Edwards (1918–2012)

Geraint Lewis

Cyfansoddwraig rhai o ganeuon mwyaf adnabyddus yr iaith Gymraeg.

Un o Ddolgellau oedd Dilys Elwyn-Edwards. Cafodd ei haddysgu yn Ysgol Dr Williams i Ferched yn y dref gan ddychwelyd i ddysgu yno am gyfnod yn ystod yr Ail Ryfel Byd yn dilyn gyrfa ddisglair yng Ngholeg y Brifysgol, Caerdydd.

Fel y profodd Grace Williams genhedlaeth ynghynt, diflas a di-fflach oedd unrhyw wersi cyfansoddi yng Nghaerdydd ond wrth ganu carol gyfrin Herbert Howells Here is the Little Door fel aelod o gôr, cafodd Dilys dröedigaeth gerddorol a oedd i fynd â hi ar ôl y rhyfel, ar ysgoloriaeth, at Howells ei hun yn y Coleg Cerdd Brenhinol yn Llundain. Ac yntau’n un o brif athrawon cyfansoddi ei gyfnod, Howells oedd y mentor perffaith iddi.

Geraint Lewis
Mwy