Roedd gan D.J. Williams (1885–1970), un o sylfaenwyr y Blaid Genedlaethol ac un o dri Penyberth, hen gysylltiad â’r mudiad Llafur. Daethai ei argyhoeddiad gwrthimperialaidd i’r amlwg yn ystod y Rhyfel Mawr, ac yn Rhydychen (1915–1918) fe’i dygwyd i gylch newydd o sosialwyr yn y Fabian Society. Ddechrau Mehefin 1918 anfonodd Arthur Henderson, Ysgrifennydd y Blaid Lafur, lythyr ato yn diolch iddo am ysgrif o’i eiddo, gan ymateb fel hyn: ‘Our labour forces in Wales, and especially in the great coalfields in South Wales, are very keen on this question: and Labour generally hopes to use its influence in the direction of Home Rule for Wales, both in this and the next Parliament.’
Pan ddychwelodd i Gymru, am gyfnod byr i ddysgu yn Ysgol Lewis Pengam, ac yna i Abergwaun, roedd yn uniaethu â’r Blaid Lafur. ‘Uniaethu’ – dyna i chi air annigonol i gyfleu’r ymroddiad brwd, llwyr, digyfaddawd a roddai i’r achosion a’i denai.