Medi 2018 / Rhifyn 668

Y mis dwytha fe welsom ni’r eglwys yn dangos ei bod hi ymhell o fod yn barod i ildio ei lle a’i dylanwad ym mywyd Iwerddon, wrth i’r Pab Ffransis ymweld â’r ynys, gan ddenu cannoedd o filoedd o bobl i’w weld a’i glywed yn Nulyn ac yng nghysegrfa Knock yng ngorllewin y wlad. Ydi, mae Iwerddon wedi newid yn aruthrol ers yr ymweliad Pabaidd dwytha yn 1979. Ond dydi hi ddim wedi newid yn gyfan gwbl: mae gwreiddiau Pabyddiaeth yn ddwfn yma, ac mae sioe fawr gan yr Eglwys yn dal i ddenu’r tyrfaoedd. Yr achlysur mawr nesaf fydd yr etholiad arlywyddol ym mis Hydref, ac mi fydd hi’n ddiddorol gweld beth fydd effaith y newidiadau sydd wedi bod yn yr hinsawdd wleidyddol ers i’r Arlywydd Michael D. Higgins gael ei ethol saith mlynedd yn ôl.

Wrth ddwyn i gof Phil Williams, un o feddylwyr praffaf a galluocaf y mudiad cenedlaethol, ‘seicedelig o optimistaidd’ yw disgrifiad yr awdur o ragolygon y Blaid o ennill ugain heb sôn am y mwyafrif o seddau yn y Senedd oni ellir darbwyllo Llafur i gofleidio annibyniaeth.

Dros yr wythnosau nesaf bydd aelodau Plaid Cymru yn pwyso a mesur pa un o’r tri ymgeisydd ar gyfer arweinyddiaeth eu plaid y dylent ei gefnogi, gyda’r canlyniad terfynol i’w gyhoeddi ddiwedd y mis. Yn naturiol fe fydd gwahaniaethau barn a – siŵr o fod – pegynnu rhwng gwahanol garfanau. Dyna ydi natur gornestau o’r fath. Ond, a cheisio cymryd cam yn ôl, y gwir amdani yw bod Leanne Wood, Adam Price a Rhun ap Iorwerth ill tri yn ymgeiswyr credadwy a chryf. Llwyddodd pob ohonynt i adeiladu pleidlais bersonol fawr yn eu hetholaethau unigol gan eu profi eu hunain hefyd, yn eu gwahanol ffyrdd, yn gyfathrebwyr rhwydd ar lwyfan ehangach.

Mae’n wir hefyd nad oes rhyw fwlch ideolegol mawr yn eu gwahanu chwaith. Efallai fod y pwyslais rhethregol yn amrywio i ryw raddau, ond o ran polisïau go brin fod gwahaniaeth ystyrlon o gwbl. Mae’r tri yn ymddangos i mi fel democratiaid cymdeithasol Llychlynnaidd digon uniongred. Ac mae ’na bethau gwaeth o lawer na hynny!

Mae ‘Brexit a’n Tir’ yn ddogfen flaengar a dewr, sy’n gosod amserlen i derfynu taliadau uniongyrchol i ffermwyr Cymru.Wrth ymadael â’r Undeb Ewropeaidd byddwn yn troi cefn ar y Polisi
Amaeth Cyffredinol ddiwedd Mawrth 2019, ac mae’r newid arfaethedig yn fwy chwyldroadol na dim a welwyd ers oddeutu 70 mlynedd.

Ers Deddf Amaeth llywodraeth Lafur 1947, mae amaethyddiaeth wedi derbyn cefnogaeth ariannol ar ffurf taliadau uniongyrchol mewn rhyw ffordd neu’i gilydd.Wedi i Brydain ymaelodi â’r Farchnad Gyffredin yn 1973, bu’r Polisi Amaeth Cyffredinol (PAC) yn cynnal cynlluniau o’r fath, gyda’r nod o ddiogelu cyflenwad o fwyd am bris rhesymol. Roedd egwyddor gymdeithasol gref y tu ôl i’r taliadau hefyd, gan gydnabod pwysigrwydd cadw ffermwyr ar y tir a thrwy hynny warchod cymunedau cefn gwlad rhag anwadalwch y farchnad rydd.