Rhagfyr 2013 i Ionawr 2014

Andrew Misell

Ydi Dyn y Llety wedi cael bai ar gam?
Oes unrhyw sail ysgrythurol o fath yn y byd i Ddrama’r Geni, un o’n hoff ddefodau Nadoligaidd? Bu Enoch Powell, Saunders Lewis, Y Bardd Cwsg, yr Apostol Paul a chwrw’r Rising Sun yn cynorthwyo’r awdur efo’i ymchwiliadau.

Chai byth wybod beth oedd offeiriad Eglwys Gatholig Sant Joseff yn ei feddwl ohonom wrth inni faglu’n chwil ulw allan o’r Rising Sun yn Epsom, Surrey ac i mewn i’w gysegr ar gyfer offeren Noswyl Nadolig 1993. Ni fûm erioed yn Babydd, ond fel miliynau o Brydeinwyr roeddwn i’n ysu am ‘Nadolig go iawn’, am ‘wir ystyr y Nadolig’, a llond pen dryslyd o bethau cyffelyb. Ni wnâi dim y tro ond offeren Rufeinig draddodiadol – gydag allor, arogldarth, clychau a chanhwyllau. Gorau oll pe byddai’n offeren Dridentaidd Ladin. Ond ers Ail Gyngor y Fatican rhaid oedd bodloni ar oedfa yn yr iaith fain. Mae’n siwr bod eglwysi Cymru’n llawn pobl eithaf tebyg i mi bob Nadolig, gan gynnwys llawer sy’n dymuno cael eu crefydd mewn hen iaith sy’n eu cysylltu â gorffennol diflanedig.

John Pierce Jones

Canmol carcharorion Cothi – ond ai carchar bellach yw bro mebyd?

Mae’r Dyn Mynd a Dwad wedi bod wrth ei fodd yn pendilio rhwng Caerdydd a Niwbwrch ers blynyddoedd lawer. Mater gwahanol iawn, fodd bynnag, yw ystyried gadael concrid y brifddinas yn llwyr a threulio gweddill ei oes yn troedio’r llwybrau priddlyd gynt.

Mae hi’n Nadolig unwaith yn rhagor. Ers tro byd addurnwyd ein strydoedd â goleuadau lliwgar ac mae geriach Nadoligaidd yn y siopau ers diwedd yr haf, bron. Ond nid yw’r pethau hyn yn llenwi fy nghalon â llawenydd diderfyn. I’r gwrthwyneb, i mi dyma dymor dechrau gofidiau a phlyciau o iselder. Diolch i’r nefoedd bod Eisteddfod y Ffermwyr Ifanc eleni, yn wahanol i’r llynedd, wedi fy llonni ynghanol diflastod paratoadau’r Nadolig. Gwelsoch y llun ardderchog a welir yma. Dychwelaf innau at yr hogia yn y man.

Beca Brown

O blith yr holl anrhegion Nadolig dwi wedi’u derbyn erioed, dim ond un sydd wedi gwneud imi grio dagrau o lawenydd, a nofel The Growing Pains of Adrian Mole oedd honno. Ro’n i wedi mwynhau The Secret Diary of Adrian Mole, Aged 13 ¾ i’r fath raddau nes ’mod i’n methu byw yn fy nghroen tan imi gael fy macha ar y gyfrol nesaf. Dyna ydi grym llyfr da, yntê. ‘We read to know that we are not alone,’ chwedl C.S. Lewis.

Roedd sawl apêl i’r llyfrau Mole o’m rhan i – yr hiwmor, y gonestrwydd, ac obsesiwn lwyr y dyddiadurwr gyda gwleidyddiaeth yr adain chwith. Ro’n i’n blentyn od, un a dreuliodd lawer o oriau anniddig yn hyfforddi fy stumog i fedru treulio mes, gwair a thatws amrwd, rhag ofn imi ganfod fy hun mewn rhyfel niwcliar heb fwyd call.