Rhagfyr 2020 i Ionawr 2021 / Rhifyn 695-696

Cristnogion Trump – Jerry Hunter
Cofio Saeb Erekat, amddiffynnwr Palesteina – Iolo ap Dafydd
Edrych yn ôl ar 2020 – Eilir Llwyd, Angharad Puw Davies, Meg Elis ac Owain Elidir Williams
Cynghorion ar gyfer ’Dolig gwahanol – Andrew Misell
Stori newydd gan Eigra Lewis Roberts
Teyrngedau i Teleri Bevan, Machraeth, Mari Lisa a John Meurig Thomas – Meirion Edwards, Gerwyn Wiliams a Robin Williams
Llyfrau newydd yr Ŵyl – barn ein hadolygwyr

Roedd cyhoeddiad fy ffrind gorau mewn sgwrs Zoom yn ôl ar ddechrau mis Ebrill ei bod wedi dechrau pobi bara yn gadarnhad, os oedd angen hynny, ein bod yn byw mewn cyfnod tra gwahanol i’r hyn a brofwyd erioed gennyf fi a’m cenhedlaeth 50-a-rhywbeth-oed. Does dim dwywaith ei bod hi’n gogydd a hanner, a’i spaghetti bolognese yn chwedlonol flasus, ond roedd ei bwriad i bobi, a phobi bara surdoes ar ben hynny, wedi fy ngadael yn gegrwth. Onid dyma’r union fath o beth y byddai’r ddwy ohonom fel arfer wedi crechwenu’n sinigaidd yn ei gylch dros lasiad neu fwy o win? Ond roedd hynny, wrth gwrs, mewn bywyd arall, yn yr Oes Cyn-cyfnod-clo. ‘Lockdown goals’ oedd y pethau i anelu atynt bellach, a lle bynnag yr edrychem – ar wefannau, cyfryngau cymdeithasol, rhaglenni teledu – roedd yna gyngor cyson ar sut i dreulio ein hamser ychwanegol ar yr aelwyd.

Holi Guto Bebb

Flwyddyn union ar ôl iddo adael San Steffan, mae’r gŵr a fu’n cynrychioli Aberconwy ar ran y Ceidwadwyr yn trafod ei ddeng mlynedd yn y Senedd ac yntau erbyn hyn yn Gyfarwyddwr Rheoli Gwasanaethau Yswiriant Undeb Amaethwyr Cymru. Ac mae ei farn am ei hen blaid yn ddamniol.

Y troeon diwethaf y gwelais i Guto Bebb cyn y cyfweliad hwn oedd ar derfyn haf y llynedd. Ar y teledu yr oedd hynny. Prin yr âi hanner diwrnod heibio bryd hynny heb iddo gael ei holi ar bob un o’r gwasanaethau newyddion, ynghyd â’r rebeliaid Torïaidd eraill a oedd yn bygwth gwneud teyrnasiad Boris Johnson fel Prif Weinidog yr un byrraf a fu erioed. Nid felly y bu ac o fewn dim o dro roedd Guto a 21 draenen Dorïaidd arall yn ystlys Boris – gan gynnwys ŵyr Winston Churchill, Syr Nicholas Soames, a Thad Tŷ’r Cyffredin, Ken Clarke – wedi cael eu diarddel gan y Prif Weinidog penfelyn a phenchwiban. Ymddiswyddodd dau Dori arall yr un pryd. Ac un o’r rheini oedd Jo Johnson, brawd y Prif Weinidog ei hun.

Afraid yw cofnodi sut yr aeth Boris ymlaen i ennill buddugoliaeth gyfforddus yn yr etholiad cyffredinol yn Rhagfyr y llynedd. Ac afraid dweud hefyd mai dyna pryd y rhoddodd Guto Bebb y gorau i fod yn aelod seneddol.

Mae hynny’n esbonio pam nad ar College Green yng nghysgod Palas Westminster y gwelais i Guto Bebb y tro hwn ond yng nghysgod castell Caernarfon. O bellter diogel, yn swyddfa Undeb Amaethwyr Cymru, fe ofynnais iddo i gychwyn y cwestiwn mwyaf amlwg o’r cyfan: oedd o’n colli San Steffan?

‘A bod yn gwbl onest, ychydig iawn, iawn. Ac mae ’na reswm am hynny. Dwi ddim yn credu bod neb yn San Steffan wedi cael blwyddyn arferol. Tydyn nhw chwaith ddim wedi cael mynd ar gyfyl y lle rhyw lawer oherwydd aflwydd Covid-19. Ac, wrth gwrs, fel roedd hwnnw’n cychwyn mi oeddwn innau’n cychwyn ar swydd newydd. Felly dydw i ddim wedi cael llawer o amser i feddwl ydw i’n gweld colli bod yn aelod seneddol.’

Tra oeddwn ar daith gwaith i’r gogledd yng nghanol mis Mawrth fe glywais newyddion mawr. Ro’n i’n swpera â chyd-berchennog Manorhaus Rhuthun (a chadeirydd Twristiaeth Gogledd Cymru) Chris Frost, pan dderbyniodd alwad frys. Gweinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru, Ken Skates, oedd ar y ffôn. Ei neges? ‘Paratowch i gau eich busnes am chwe mis.’

Yn syfrdan braidd, es i ymlaen ar fy nhaith i brofi lletygarwch Castell Deudraeth. O dan yr amgylchiadau – ac wythnos cyn cyhoeddi’r clo mawr – doedd ’nunlle gwell i ddod yn ôl at fy nghoed. Roedd fy ymweliad â Phortmeirion, sy’n gwneud cymaint dros Gymru a’r Gymraeg ar lefel ryngwladol, yn falm i’r enaid. A serch gofidiau cwsmeriaid a staff, dyfalbarhau a wnaeth pawb â’u gwaith, gan gyrraedd safonau uwch nag erioed o ragoriaeth. Gadewais dan deimlad, â baneri Cymru a’r Undeb Ewropeaidd yn cyhwfan yn dawel uwch afon Dwyryd.

Wrth nadreddu fy ffordd tuag adref i Gaerdydd, pasiais ddrysau caeedig Bistro Bermo a Bwyty Mawddach gydag un cwestiwn ar fy meddwl: be nesa?