Guto Williams
Y mis diwethaf roedd y gyfres Pobol y Cwm yn dathlu ei phen-blwydd yn ddeugain oed. Ond beth yw apêl operâu sebon yn gyffredinol ac a oes dyfodol iddynt yn yr oes ddigidol? Cyfarwyddwr llawrydd sy’n ein tywys drwy’r swigod.
Mae’n rhaid i mi gyffesu ’mod i wedi lladd dau ddyn yn ddiweddar, un efo gwn a’r llall drwy ei daro â photel whisgi a’i wthio i lawr y grisiau. Dwi wedi malu car yn rhacs a thaflu un arall i lawr dibyn rhyw chwarel ac mi wna’i sôn wrthoch chi rywbryd eto am anffawd fy mhriodas a hynny ar ddiwrnod ’Dolig! Coffa da a difaru dim.
Dwi ddim yno mwyach ond mae hi’n bedair blynedd ers imi ymuno â thîm cynhyrchu Coronation Street fel cyfarwyddwr pan oedd y gyfres yn dathlu ei phen-blwydd yn hanner cant. Rydym newydd ddathlu pen-blwydd Pobol y Cwm yn ddeugain ac o’m safbwynt i (fel gwyliwr y tro hwn) roedd y cyfan yn wych, yn enwedig wrth nesáu at y cnebrwn tip top! Sori, fel hyn ’dan ni’n siarad ym myd y sebon.
Ffrwydriad trasig dan y draphont a thram yn taro’n glatsh ar y cobls enwog gawson ni ar Corrie. O, a rhaglen awr o hyd, yn ‘fyw’ – nid fel y rhai o dan y tram. Doeddwn i ddim yn rhan o’r penodau hynny ond mi welais i’r cynnwrf o bob ochr; y balchder, yr ymffrost ac wrth gwrs yr heip. A phe bai gennych chi bowdwr golchi i’w hyrwyddo yr wythnos honno, fe fyddai’ch hysbyseb wedi costio tipyn mwy na’r arfer. Pris bron i 16 miliwn o wylwyr.
Erbyn heddiw, mae ffigyrau gwylio sebon yn dipyn is. Nid fod y safon wedi dirywio (trafoder) ond mae colli gwylwyr yn duedd gyffredinol i bob math o raglenni teledu heddiw. Bellach, mae pob pennod o Eastenders, Emmerdale a Corrie yn diddori rhwng chwech ac wyth miliwn, gyda Corrie ar y blaen o drwch tri blewyn. Wrth gwrs, mae ’na gyfresi arbenigol megis The Great British Bake Off a Chwpan y Byd yn eu curo nhw’n rhacs, ond teledu ‘Achlysur’ ydi’r rhain.
Bu Coronation Street yn ‘ddigwyddiad’ ynddo’i hun yn y 1980au cynnar pan ddenodd seremoni priodas Ken a Deirdre 24 miliwn o wylwyr – ie, mwy na phriodas Charles a Diana ar ITV – a bu mwy fyth ohonom yn bryfed ar y wal pan ddaeth Ken i wybod am garwriaeth Deirdre gyda’i hen elyn, Mike Baldwin.
Bellach, mae ’na o leia ddwsin o gyfresi sebon ar gael i’n diddanu, pob un yn cystadlu am ein sylw. Tair sianel yn unig oedd yna pan oeddwn i’n blentyn. Teledu lliw – meddyliwch! – a Coronation Street yn ffefryn. ‘I live for Mondays and Wednesdays!’ meddai’r bardd John Betjeman. A ninnau, John. (Felly dychmygwch fy ymateb i’r alwad ffôn, rai blynyddoedd yn ddiweddarach, yn gofyn imi gyfarwyddo penodau o’r gyfres!) Y sebon – Nain yn licio Crossroads – oedd yr esgus i ruthro adref. Bryd hynny roedden ni’n falch o’r arlwy, ac o’r cyfle i eistedd o flaen y teledu.
– Oes rhaid i mi godi oddi ar y soffa i newid sianel?
– Oes...
Ac wedyn – abracadabra – ymddangosodd y remote control.
Peter Greenaway, y cyfarwyddwr ffilm o Gasnewydd, a ddywedodd am yr oes ddigidol, ‘Television died when they invented the remote control’. Mae’r teledu’n dal yn y ffrynt rwm, wrth gwrs, a hefyd yn y gegin a’r llofft, ond dyma ei bwynt: y gynulleidfa sydd bellach wrth y llyw.
Gwers hanes frysiog... Cofio’r Sinclair? Y BBC Micro. PC! Mac? Ymlaen i’r ffôn symudol wedyn, y we – Y WE! Hwrê! – a rwan, y ‘smartphone’ a thabledi!
A dyma ni, mewn penbleth – pawb wedi encilio i’w cornel fach eu hunain gyda’u teclynnau eu hunain, a darlledwyr a chynhyrchwyr yn rhedeg ar ôl cynulleidfa fel casglwyr pili-palas gyda’u rhwydi tyllog.
Rhyw naws rhamantus, dosbarth gweithiol, oedd wrth wraidd llwyddiant ysgubol Corrie ar y dechrau. Ac ni chafwyd ei debyg am flynyddoedd. Daeth Crossroads a Pobol y Cwm wedyn ond ni chafwyd y trobwynt arloesol tan ddyfodiad y bedwaredd sianel. Er bod y ffrae ar Corrie rhwng Ken, Deirdre a Mike yn 1983 yn cael ei hystyried fel y digwyddiad a newidiodd bopeth yn y gêm sebonllyd, fe ddaeth yn sgil y cic-yn-din a gafodd y gyfres flwyddyn yn gynharach pan aned Brookside ar Channel 4. Eastenders wedyn yn dilyn yn 1985, a’r steil dywyll a gritty yn parhau...