Tachwedd 2017 / Rhifyn 658
Wythnos yng Nghymru Fydd - yr opera Gareth Evans-Jones yn holi Gareth Glyn
Ddechrau mis Hydref, euthum draw i Langwyllog am sgwrs gyda’r cyfansoddwr ar yr union ddiwrnod yr oedd ymarferion Wythnos yng Nghymru Fydd yn dechrau. Tybed pam yr oedd Gareth wedi troi ei law at opera a pham addasu’r nofel hon yn arbennig?
‘Dwi wedi cyfansoddi llawer o ddarnau cerddorfaol a lleisiol, ond un peth nad oeddwn i wedi’i wneud oedd Gesamtkunstwerk, hynny ydi, cyfuno popeth – y canu, yr actio, y set ac ati.’
Ar ôl ymddeol o gyflwyno rhaglen Post Prynhawn Radio Cymru, digwyddodd Gareth sôn wrth Wyn Thomas o Ysgol Gerddoriaeth, Prifysgol Bangor yr hoffai sgrifennu opera ryw ddydd a dyna ddechrau’r prosiect. Ond bu creu opera yn uchelgais gan Gareth ers ei lencyndod. Bryd hynny, ystyriodd drosi un o ddramâu radio’i dad, T. Glynne Davies, yn opera ond daeth i’r casgliad na fuasai’n ymarferol. ‘Wedyn, dyma fi’n meddwl, pa gyfrwng arall a’m cyffrôdd?’
Yr ateb oedd Wythnos yng Nghymru Fydd, a byth ers hynny fe wyddai mai addasiad operatig o’r nofel honno y dymunai lunio.
Harvey Weinstein – a’i debyg
#AFiHefyd – dyma’r geiriau sydd wedi bod yn amlhau fel plorod poenus ar draws ein gwefannau cymdeithasol mewn ymateb i’r adroddiadau newyddion am Harvey Weinstein. Mae’r cynhyrchydd ffilm sy’n cael ei adnabod fel ‘duw Hollywood’ wedi ei gyhuddo gan ddegau o ferched o ddefnyddio’i rym yn y byd cystadleuol hwnnw i swnian ar actorion benywaidd am ffafrau rhywiol, eu cyffwrdd yn erbyn eu hewyllys, eu hudo i’w gwmni ar berwyl busnes ac, mewn dau achos hyd yma, eu treisio. Pwrpas yr hashnod yw dangos pa mor gyffredin yw’r math yma o drais a sylw annerbyniol, a dangos bod y rhan fwyaf o ferched wedi dioddef pethau tebyg ar hyd eu hoes, yn aml o oedran ifanc iawn.
Mae’r straeon sy’n brigo’n ddyddiol am Harvey Weinstein yn frawychus, ond ydyn nhw’n syndod? Mae’n ddowt gen i a ydw i’n adnabod unrhyw ddynes nad ydi hi wedi dioddef achosion o aflonyddu rhywiol o ryw fath gan ddyn rywdro yn ei bywyd.
Gweledigaeth Uffern
Yr ydym yn byw mewn oes o brysur bwyso. Eithriad bellach yw diwrnod lle nad yw troi at bapur newydd neu wrando ar fwletin newyddion yn dadlennu rhyw oferedd neu orffwylltra newydd wrth i gefnogwyr Brexit barhau i geisio ein cyflyru i feddwl ein bod ar drothwy gwlad yn llifeirio o laeth a mêl. Ar ôl degawdau o wawdio eu gwrthwynebwyr a’u trin fel breuddwydwyr di-glem, gan baentio eu hunain fel pobl hirben a syber sy’n deall y byd ‘fel y mae o’, mae adain dde’r Blaid Geidwadol bellach wedi ymsuddo i raffu ystrydebau cadarnhaol am y dyfodol a hynny gyda lefel o arddeliad fyddai’n codi cywilydd ar yr Hari Krishna ifanc a welir yn gyson ar brif stryd ein prifddinas. Anwybyddwch y dystiolaeth anghyfleus o’n cwmpas. Daw popeth yn well! Nid oes dim a all ein rhwystro! Byddwch yn bositif! O goleddu’r cyfleoedd dirifedi sy’n codi wrth i Brydain adennill ei phriod le yn y byd, rydym yn sicr o lwyddo! Bydd y llew yn rhuo eto!
Duw â ŵyr beth mae Boris, John Redwood a’r gweddill yn ei smygu, ond – argol – mae’n o’n stwff cryf.
Cofio Aneurin Jones (1930–2017) ~ Un o hoelion wyth Gweled
Mae’r atgofion cyntaf sydd gennyf am Aneurin y person, yn hytrach na’i waith fel artist, yn mynd â fi’n ôl i ganol y 1980au pan sefydlwyd Gweled, y mudiad i hybu’r celfyddydau gweledol yng Nghymru drwy gyfrwng y Gymraeg.
Cynhaliwyd y cyfarfod cyntaf i sefydlu’r gymdeithas yn 1984 a hynny yn fy nghartref yn Nhalybont, Aberystwyth. Roedd Aneurin yno ymysg nifer o artistiaid oedd yn awyddus i weld newid yn y ffordd yr oedd y celfyddydau gweledol yn cael eu trafod yng Nghymru. Y bwriad oedd rhoi pwysau ar gyrff fel yr Eisteddfod Genedlaethol, yr Amgueddfa Genedlaethol a’r cyrff darlledu i godi safon y drafodaeth.
Roedd Aneurin erbyn y cyfnod hwn yn adnabyddus fel artist o fri, a’i baentiadau yn dal bywyd cefn gwlad Cymru mewn ffordd sensitif ac unigryw. Roedd cael ei gefnogaeth i Gweled a’i bresenoldeb yn y cyfarfodydd yn rhoi statws a hygrededd i’r gymdeithas.
Yr iaith a chynllunio - anghysondeb
Wrth benderfynu a ddylid rhoi caniatâd cynllunio i stad o dai yng Nghymru, beth yw’r ystyriaeth bwysicaf: effaith y tai ar hyfywedd y Gymraeg, ynteu eu heffaith ar fyd natur? Beth sydd fwyaf gwerthfawr i ni: ein cyfoeth diwylliannol ynteu ein cyfoeth naturiol? Mae’n debyg y byddai’r rhan fwyaf ohonom yn dweud bod y ddau cyn bwysiced â’i gilydd. Byddem yn rhagdybio nad oes sail, yn y cyfreithiau a’r polisïau sy’n ymwneud â chaniatâd cynllunio, i roi mwy o sylw i’r naill na’r llall.
Ond nid felly y mae hi. Diolch, yn bennaf, i’r cyfraniad enfawr y mae cyfraith Ewrop wedi ei wneud i gyfraith yr amgylchedd, mae’n rhaid i ddatblygwyr yng Nghymru, wrth baratoi cais cynllunio, gydymffurfio â chorff sylweddol o reolau amgylcheddol. Mae’n rhaid ystyried a oes angen asesiad llawn o effaith y datblygiad ar yr amgylchedd.