I’r sawl yn ein plith nad yw yn ymglywed â swyn Prydeindod, mae yna rywbeth digon chwithig am y seremonïau a gynhelir i agor sesiynau newydd o’n Senedd genedlaethol. Prin mai gormodiaith yw dweud bod y rôl ganolog a chwaraeir yn y seremonïau hyn gan ddau o gonglfeini sefydliadol y wladwriaeth – y frenhiniaeth a’r lluoedd arfog Prydeinig – yn golygu fod y rhain yn ddiwrnodau lle mae modd teimlo nad yw’r Senedd yn perthyn i ni wedi’r cyfan.
O’m rhan fy hun, y filwriaeth sy’n peri’r prif rwystr. Nid wyf yn heddychwr ac rwy’n hapus i dderbyn nid yn unig bod elfen o rwysg yn rhan anhepgorol o unrhyw seremoni filwrol, ond ei bod yn briodol cynnwys y lluoedd arfog yn nefodaeth y wladwriaeth. Yn wir, rwy’n ddigon bodlon cyfaddef fy mod yn mwynhau ymweld ag amgueddfeydd milwrol pan gaf y cyfle i grwydro prifddinasoedd gwledydd eraill. Byddaf hefyd yn mynd i sbecian ar y milwyr hynny sy’n gwarchod senedd-dai a phalasau arlywyddol neu frenhinol yn eu lifrau seremonïol. Eto i gyd, pan fydd y fyddin Brydeinig yn ymgasglu y tu allan i’r Senedd gyda’u magnelau, eu cotiau cochion, eu hetiau croen arth a’u bidogau, ni allaf ond teimlo eu bod yn bresenoldeb anghydnaws os nad estron.
Am wn i, mae hyn yn adlewyrchu fy rhagdybiaethau a’m rhagfarnau i lawn cymaint â natur y lluoedd arfog eu hunain. Nid dyma’r lle i drafod y ffordd y mae prif ffrwd y mudiad cenedlaethol yng Nghymru (y tu mewn ac ymhell tu hwnt i rengoedd Plaid Cymru) wedi dyrchafu syniad penodol iawn o Gymreictod. Ond y gwir amdani yw bod y traddodiad sydd wedi fy ffurfio i yn anghysurus iawn hefo’r math o Gymreictod a welir ac a deimlir, er enghraifft, yng nghatrodau Cymreig y fyddin Brydeinig. Nid Cymreictod ‘go iawn’ mohono. Ochr arall y geiniog yw bod y lluoedd arfog eu hunain yn tueddu i fod yn anghysurus iawn hefo ffurfiau ar Gymreictod sydd (yn gynyddol) wedi eu dad-Brydeineiddio. Go brin fod yna unrhyw dir cyffredin rhwng y ddwy ochr.